Себертатар тел пайрамы үтеп китте. Ойоштороп йөгөрөп алтыҡ. Пайрамныңҡы оллолоғон Ҡасҡаратан килгән пер апаның тулҡыннанып әйткән сүсләренән аңнап пулты: «Туған телемнең сәҡнәтән эшетелеүенә, телебескә пағышлап ошонтайын сур пайрам үткәреүгә йеткәнебескә мин пәғетле».
Пайрамҡа себертатарлыҡ пелән ҡысыҡҡан кешеләр йыйылты. Аларның уйларын эшетке килте. Себертатар тел кәрәк мә — кәрәк түгел мә тип әйткәле инте күптән кәрәкмәйте – кәрәк тип әйтелгән. Инте телнеңке үсеше турлы кәпләшеү кәрәк. Мәскәүтән, Убатан сур ҡунаҡлар килтеләр. Пес аларны цағырмаған – үсләре ҡөрмәт итеп килтеләр. Мәскәүтән урыс Википедияныңҡы директоры Владимир Медейко себертатар телне анта ницек төрөс итеп эшләткәле өйрәтеп китте. Аныңҡы коллегасы Дмитрий Жуков Википедияның төрлө конкурсларынта ҡатнашыу турлы кәпләте. Күптәннән инте себертатар Википедия пултырыу өцөн кән көц ҡойған кеше – Убатан килгән пашҡорт туғаныбыс Рөстәм Нурыев себертатар Википедияның кәрәклеге турлы, аны эшләттереү турлы аңнатып китте. Әммә пы ҡунаҡлар кәпләп китер өцөн кенә килмәгәннәр – игенце көннө алар Википедията ницек төрөс итеп эшләгәле мастер-класс үткәртеләр. Менә мынысын әйткәле кәрәк: пес үсебес телебескә артыҡ ҡыбыртамаған арата, алыс йерләртән килгән кешеләр, песнең милләттән пулмаған кешеләр, телебесне уйлап, аның пулырын уйлап йөрөйтләр. Ә Википедияның кәрәклеген пөгөн әйтеп тороу та кәрәкмәйте, ник тисәң ул – интернетта пулған пөтөн тонйаға таралған кән телләртә эшләйтеген энциклопедия. Пөтөн информацияны үсенә йыйған ресурсның песнең телтә пулыуы – ул сур эш.
Пыйыл пайрамҡа «ВКонтакте»тағы «Сибирскте татары. Туған телтә кәпләшәйек» (https://vk.com/sybyrlar) группабысныңҡы администраторлары йыйылты. Пы оцрашыуыбыс тың йылы та, пайталы та пулты. Себертатарлыҡҡа ынтылып эшләйтеген Марат Хамзин (Нефтеюганск), Пүреған Сыбыр (Умпы), Марат Ҡорманов (Төмән) пер йертә оцраштыҡ. Марат Хамзин эшне уйлап, йеренә йеткереп эшләйтеген кеше. Ҡурай тарта алаты, тумпыра суға алаты, телебескә ISO-ның кодын алғанта, пөтөн ул ойошма пелән пелешеү, йасышыу эшне, анта эшләгәннәр пелән аралашыуны үсе пашҡарты. Пы эшне эшләү тә аның пашына килгән. Мин китапларымны, ильмий эшләремне Европатан почта аша йебәртем кенә тисәм, йалғыш пулмас. Ә код Википедията себертатар телнең эшләүенә иц нинтәйен проблемасыс йул пирте. Пүреған Сыбыр миллий тормаута күптәннән эшләп йөрөгән кеше. Пар өмөрөн себертатар миллийлеккә пағышлаған. Ул йырауцы та, ул фильмнар, клиплар төшөрөүцө тә, үсенә пашҡа уй йөрөтөүцө тә. Группабысны ацып йебәргән кеше — Пүреған. Марат Ҡорманов песнең тормауға өц-түрт йыл элек килеп кергән кеше. Аның килеп кереүе тә ошо группа аша пулты. Маратсыс ҡәсер себертатар эшләрне күс алтҡа килтергесес. Ул интернетта та төрлө группаларта, сайтларта аңнатыу эшләрне алып параты, кеше арата телебеснең пулырын аңнататы, пөтөн пулған ҡәлләртә ҡатнашып, пулышып, көцөн, үсен айамайын йөгөрөкләйте. Ҡәсер Марат себертатар миллий-мәтәний автономияныңҡы исполнительный директоры. Документларны йасыу, кешеләрне йыйыу, отчётларны тапшырыу – аныңҡы эше. Пер йылға йуғалып киткән Артур Әнүәров себертатар тел пайрамҡа табылып килте. Ул себертатар Википедияға кән эш эшләгән кеше. Артур аны пашлап йебәрте, анта статьялар йасып урнаштырты, «Вконтакте»та себертатар телне ул сайтныңҡы пер теле итеп эшләттерте. Ошо актив кешеләрнең пайрамта пергә оцрашып, аралашып йөрөүөбөс тың кәрәкле пулты, күңелләргә көц-күәт, ҡайрат пирте. Парабалар ғына килә алмай ҡалтылар.
Циттән килгәннәр игенце көн ҡайтып киттеләр. Себер сур. Әшкәрә сур. Әммә интернет, ололар аны кәрәксес нимә тисәләр тә, песне йыуыҡлататы, пәйләйте. Интернет алыс араларны йыуыҡ итәте. Оноттормайты.
Пайрамта Фаусия Марганованың (себертатар улыс миллий-мәтәний автномияның түрәсе) «Себертатар ҡыслар» тигән фотокүрсәтмәсенең ацылыуы пулты. Тың оста итеп эшләнкән фотоларта себерцә кейенкән сып сылыу йәш ҡыслар. Аларны песнеңке йәмне әйбәт йерләртә Фаусия апа фотоға төшөргән. Ул урыннарны фотонаҡышцы үсе тапҡан, кейемнәрне үсе теккән. Пы кейемнәртән этнодефиле пулыр тип эшәнеп кенә ҡалабыс.
Себертатар ашамныҡларны пешергәле оста пулған ҡөрмәтле әбәләребес ҡунаҡларны сыйлағалы тип табата пешкән табаннар, төрлө пауырсаҡлар, пәлецләр, самса-пирүкләр, ҡоштелләр алып килгәннәр. Ул ашлар пелән ҡунаҡлар рәғәтләнеп сыйланып алтылар.
Пайрам көннөң суңынта пулған концертта үсебеснеңке пәйетләр (Патима Ибрағимова ), уйыннар (татар центрныңҡы “Аҡҡош” ансамбле), «Йалутор көй»өбөс («Сантуғац» ансамбль), йаңаца эшләнкән «Айырылыу йыр»ыбыс (Клара Кучковская), «Умай»ның таҡмаҡ-йырлары, Пышнының ауыл таҡмаҡлары («Пышны» ансамбль), Умпытан Фәғилә Чумарованың йырлары (Умпы тора) песнеңке ҡалығыбысның музыка осталығын, талантын, ҡайратын күрсәттеләр. Концертны алып парған Клара Кучковская үсенең юморы пелән концертҡа ҡонот өстәте. Себертатар телтә йасатығын шәғирәбессес пер себертатар пулған ҡәлне күс алтҡа килтергесес. Ул анта ойойштороцо та, ҡатнашыуцы ца, өнтәп парыуцы та.
Пайрам үтеп китте. Килгән ҡунаҡлар ҡайтып киттеләр. Күңелтә пырас пушлыҡ, йуҡсытыулыҡ ҡалты. Әммә алғасап утырғалы уаҡыт йуҡ – эшләр кән. Эшкәрә кән.